jeudi 17 mars 2011

En solidarité avec ayamun.com

Aḥric amezwaru ixef amezwaru n wungal « NADAM UḤËEQQI » n Mulud At Mɛmmer, asezger sɣur Mohand Ait-Ighil Ababat Kulci yebda-d s tmeslayt ɣef diminu yekreh Urezqi, ma d gma-s, Sliman, yefser-d tiḥjurin ɣef teblaḍin n tejmaɛt. – Lgirra-ya d lfal yelhan i yimeɣban. M’ara d-ireɣ kulci, m’ara yedrem kulci, m’ara d-ihubb waḍu d ssiḥqa a d-glun s kra yellan, imar ddunit a d-tɛiwed talalit d tazedgant. Kulci a d-iɛiwed s wadda. Am akken d diminu: a texleḍ, yal wa ad yeddem tiḥjurin-is. – A teqqimeḍ d igellil, am tazwara. I s-yenna Arezqi. – Xaṭi, a gma, nestanes aṭas, deqs-aɣ, tura d nuba yigellilen ad zhun. Aql-aɣ deg useggas 1940. Lgirra terna-d ɣef tallit irekden, imdanen am yiqeslalen bdan asebrurez wawal ɣef liḥala i sen-d-yezzin. Am axir gar tallit n lgirra neɣ tin n talwit? Yif ma rebḥen wiyi neɣ wihid? Acu ara d-ğğen i nekni? Deg waṭas n tikkwal, imdanen zgan-d d rray n Sliman, anagar xali-s Tudert d Urezqi. – Ilaq a nesirem rbeḥ i wiyi. I s-yenna Tudert (i Yifransisen i wumi isawal Wiyi). Qbel-nsen ur neksib la ṭebbat, la abrid, la lakul: nedder am lewḥuc deg teẓgi: win iɣelben gma-s yečč-it. Zik dɣa, asmi xali-s Tudert yenzef s ccer am medden d tirni, yella d aceqlal; yal ass deg tejmaɛt isawal i yinselmen ad ffɣen ɣer lğihad. Ttağğan-t ad imeslay, ẓran d lehdur ur nesɛi lmeɛna, d llaẓ i t-id-isenṭaqen. Asmi iferten, yuɣal yettḥadda deg wid isellex zik tal tameddit. – Amek a xali Tudert, i t-yesteqsa Sliman, anaɣ lḥerma, lḥerma ɣer leqbayel tugar kulci, tugar talwit, agerruj… tugar tudert… tugar ula d lmut. Din din Arezqi yecmumeḥ, yenna-d : – Lḥerma d awal kan. Am uwessar, Tudert isuɣ-d: – D ciṭan i d-yettmeslayen deg-k. a k-yexzu Rebbi yenɛel-ik. Arezqi, yerra-yas-d awal: – Rniɣ-ten i kečč, am Rebbi am ciṭan. Irgazen yeqqimen din deg tejmaɛt am yiwen, zdin-d lqed ɣef tikkelt, ad wwten Arezqi. Tudert d kra yemɣaren kkren-d gren-d iman-nsen a t-ḥadden. Deg umceqlel i d-yellan, Arezqi yenteg syin seg tejmaɛt am yifeṭṭiweğ. Deg yiḍ, yiwet terbaɛt n lɛeqqal n taddart Iɣzer, terza-d ɣer ubabat akken ad tesuter deg-s ad yeṭṭef mmi-s ur yettɛiwid ad yeğhel deg tejmaɛt, atan ad isefqaɛ Sellaḥ n taddart ad sɣaren tiliwa. Ababat yebda anadi ɣef mmi-s Arezqi di tal tama, yufa-t deg ufrag n lğameɛ. D ayen ur iqebbel laɛqel! Deg wexxam n win yenker. Baba-s yugi ad yemjadal yid-s din. Isawel-as a t-id-yeḍfer ɣer wexxam. Arezqi ur iban ma yuyes. – Cetkan-iyi-d fell-ak. Ass-a, temeslayeḍ-d zdat yemɣaren d yergazen iɛemren tajmaɛt. Nekk, nwiɣ ur tumineḍ ara yes-neɣ nella. Akka neɣ ɣelḍeɣ? Ababat yettmeslay-d, yezɛef. Maɛna yeṭṭef iman-is. Arezqi yerra-d awal i westeqsi fiḥel ma yeskadeb-d: – Nniɣ-d ulac Rebbi. Ababat yeɛkef-d tuyat-is am win yettewten s uwekkim ɣer uɛebbuḍ. – Ah! I yenna baba-s s wawal yexneq. Ahat tiktabin teɣareḍ i k-d-yemlan anect-a. Sefhem-iyi-d ṭra. Zdat n lmaɛqul, ula d Rebbi ur yezmir kra. Lmeɛqul yemmal-d… ur ẓriɣ ma tzemreḍ a tfehmeḍ. Ur tessineḍ acu-t lmeɛqul: tnekkrem-t deg wacḥal-aya, tudert-nwen tuɣal ur tesɛi lmeɛna, tuɣal d lkettan azulal. – Nekk, d baba-k. tzemreḍ a yi-d-tesfehmeḍ d acu-t, lmeɛqul-ik? – Ala, mačči inu, n medden d tirni… anagar imezdaɣ n Iɣzer. – Acu d-yeqqar lmeɛqul-a n medden. – Lmeɛqul n medden merra yerra Rebbi gar sin yiberdan ur yezmiren ad myagrent, ttwit, yettwaṭṭef deg txeffett... Arezqi yuɣal d wayeḍ, ha yekseb agrawal neɣ iseḥḥa wudem-is ur ifaq. Awalen-a i d-yuder i baba-s n mass Destouche, aselmad-nni awernaḍ[1] n Tasga, ɛla kuliḥal, baba-s ur yeẓri ansa i ten-id-yeffi. – Ur fhimeɣ kra, i s-d-yenna baba-s irekden dima. Arezqi yettkel, yumen ayen i d-yeqqar. – Ih, tesref fell-as, i s-d-yenna Urezqi akken iceɛceɛ. Asyax ɣer yidis azelmaḍ wayeḍ ɣer yidis ayeffus, ulac anda ara yerwel. – Mazal ur tefriẓeḍ lecɣal. – Tura a tfehmeḍ. Ccer yella? Err-iyi-d awal. Baba-s iteddu a s-yini: yella mi llan imdanen i k-yecban. Taswiɛt yeṭṭef iman-is. – Ih, ccer yella. – D anwa i t-yeğğan ? Ababat isusem. – Anwa d-yeğğan ddunit, sebɛa yigenwan, imceyɛen, tamsunt, imẓula, imusnawen, lmumnin? Anwa d-yeğğan tayri, lxir d ssmaḥ? – D Rebbi, i s-d-yerra awal baba-s. – Ğahennama, ciṭan, imeṭṭawen, lqerḥ d lmut, d anwa i ten-id-yeğğan? D Rebbi-nni yettsamaḥen. Acuɣer? Ababat yeqbel ad yeḍfeer mmi-s deg ubrid yeččuren d aluḍ anda i t-izuɣur mmi-s, alamma d taggara. – Akken cukkeɣ, yebɣa ad iɛeyyer imdanen… a d-ibeyyen anta i d tarwiḥt uḥeqqi… anda wi’ ẓriɣ… ur lliɣ d ṭaleb. – Ad iɛeyyer tirwiḥin n yemdanen? Ha ! Ha ! Wa d aqesser. Ur yuḥwağ ad yexdem anect-a, anaɣ yelha. – Ad twalem, akken ddunit a temmed ilaq ad yili ccer. – Ha ! Ha ! Dayen, tesref txeffett! Tettwaṭṭfem deg-s am kečč am Rebbi-inek. – Rebbi n medden d tirni, i s-d-yerra baba-s, am lmeɛqul-inek. – Akka ih; tura dɣa dayen twalaḍ, yella cɣel d amilaq ur nezmir ad yerwel fell-as ula d Rebbi: d kečč i t-id-yennan. Cɣel-a amilaq yugar Rebbi. Rebbi ur yelli d bab n lqedra ɣef kra yellan… ihi ?… – Ihi… ? – Rebbi-ya d ameɣbun, mi iseqdac lbeɣḍ akken ad yerwel i yilem, neɣ yettaqqal ur yezmir i kra m’ara yerwel i lbeɣḍ. Kwik, kwik! Tesref txeffett. – D aya? I t-yesteqsa baba-s. – Xaṭi. Tura ur nesɛi lweqt akken a k-d-sfehmeɣ kulci. Ass-a, ilaq a d-tawiḍ lexbar, ccer yellan tura yettḥasab Rebbi. Da, ababat yebda asali deg ssut n taɣect-is : – Deg laɛmer-a tesɛiḍ, d udem-a n teqcict, ur ẓriɣ anda twalaḍ ccer?… – Anda terriḍ yezga. Limer lmektub iserreḥ-ak a t-tettwalaḍ ddunit… – Deg ddunit temyagreḍ keč, ay amednub. – Xaṭi, nek, ɣriɣ deg tektabin. – Acu teɣriḍ? – Ulac Rebbi. Ababat yeffeɣ-it laɛqel. Iruḥ a d-yawi abeckiḍ-is. Arezqi idebdeb s tugdi, yemderkal d tqerniyin d yiqeccucen yezgan zdaxel wexxam mi d-iheyya iman-is ɣer trewla; tura yeẓra yesgernen baba-s, ulac acu ara t-id-yerren ɣer leɛqel-is. Yebda yettsuɣun : « A lmumnin, ttwaneɛleɣ, yexza-yi Rebbi s tarwa-w, ilaq ad rejmeɣ ciṭan ! » D Tamaẓuzt, uletma-s tamectuḥt, i d-yeddmen tazzert, tesbedd-itt ɣer tɣalaṭ wefrag, ansa ineggez Arezqi ɣer berra. Mi d-yeɣli ɣer lqaɛa, iluɣzem deg tewleẓẓit-is. Udem-is yenbeddal sifa s lqerḥ. Yezger abrid, isuref ɣef yiwen usettuf, yiwen ufara, d usettuf nniḍen, s wamek i d-yewweḍ ɣer yiwet teksart yebda asubbu am win yegrarben; tal tikkelt ara iger asurrif yettḥulfu s lqerḥ deg tewleẓẓit, zun sentayen deg-s tisegnatin seknunufent… Mi yewweḍ idis nniḍen, yebra i yiman-is ɣer lqaɛ s taẓit. Anagar yennul akal, yesla i ssut yettiẓif nnig uqerruy-is, ur yeẓri acu d-isusuf ubeckiḍ n baba-s, ma d aldun, neɣ d rrec neɣ d tirsasin. Tura yeɛqel, ssut i d-yettlaḥaqen d win n tirsasin. Yessen baba-s yettrami nezzeh. Baba-s, yeqqar : Ur ttamen a lǧid ilisen ar d-tekkeḍ iɣeẓran yes-sen. Arezqi, asmi meẓẓey, ulac win ara icukkten ad yaweḍ ɣer lecɣal am wiyi : ssifa-s am tin n teqcict, tafekka tejḥed d tamɛuct : « Ass-a ihubb-d waḍu, qqnet Arezqi, sɣa a t-yawi. » Akka i yesqecmiɛ fell-as gma-s Muḥend. Maca ulac aḍu isawḍen a t-yawi. Xsara! Dili ur d-yesrusu aɣunzu yimezdaɣ ɣef yimawlan-is. Deg taddart-is Iɣzer, ulac lakul, tella di Tasga, anda ceyɛen Arezqi yettili d yiwet temɣart, d uletma-s yemma-s, akka ad thennin deg-s. Ẓran ur yesliḥ i kra, tikkwal m’ara s-fken rebɛa neɣ xemsa tɣeṭṭen a tent-id-yeẓẓeg, yettuɣal-d allen zeggaɣit s yimeṭṭawen; tuɛer fell-as tuẓẓga. Arezqi, yettuɣal-d ɣer Iɣzer deg tallit wesgunfu. Segmi ara d-yaweḍ netta d tiɣimit, ur suturen deg-s wayra mi ur yessin kra. Ula d netta ur yettɛettib ara: yuɣal am tɣawsa, senqalen deg-s seg tqernit ɣer tayeḍ. Win yuḥwağen amḍiq anda yeqqim Urezqi, fell-as a t-yennal deg tayett, win ad yekker. Yemɛen dayen kan, ayen tebɣuḍ in’as-t, a k-d-yerr s wawal «ih». Yettseḍḥi s yifassen-is yecban wid n teḥdayt, ur nerfid tazzert neɣ idɣaɣen ad yekreb yes-sen. Asmi d-yelha, yesnulfa-d axeddim i t-ilawmen. Yeɣar-d yettarra tira i tibratin i d-uznen iɣriben seg tmurt taberranit. Yettqam s uxeddim armi yuɣal d Arezqi n taddart d tirni, sawalen-as: Arezqi-nneɣ. Ababat yefreḥ aṭas mi yuɣal Arezqi d amusnaw deg taddart, d mmi-s n medden akk. Tikkwal akka, ad isukk afus-is ɣef wammag n mmi-s, am wakken a t-yewwet, ɣas akken yettmuqqul deg wudem d usekkud n Urezqi tezḍa fell-asen lḥenna. Ladɣa ababat, d azlag kan i s-izelleg ammag Segmi s-sawalen Arezqi n medden, imezdaɣ ttun isem n teɛrift ansa i d-yeffel, Arezqi wat Wandlus. Γer luğuh n lɛacra, mi d-ttuɣalen ifellaḥen seg yigran, tullas seg tebḥirin, arrac seg yiɣeẓran nehren-d lmal, isawel-as-d baba-s ɣer wučči. M’ara ixus Muḥend neɣ Tamaẓuzt, at wexxam ttrağun deg-sen, ẓran acu ten-yeṭṭfen. Ma d Arezqi, yiwen ur yettayes fell-as : a tafeḍ yettaru tabratt i yiwet deg tuğğal n taddart neɣ iɣar taktabt i d-yewwi seg Tasga. Ababat yettsuɣu fell-as m’ara iwali qrib a d-fflen yiḍarren-is seg ccwari. Yiwet tikkelt, yuɣal-d Arezqi s axxam, acekkuḥ meqqer, zun drus tudemt-nni yecban tin teqcict, armi s-yerna tekmel ucekkuḥ. Baba-s yerfed aɛekkaz itaseɛ-as s tiyiti ɣer uɛrur. Neɣ asmi d-yegla seg Tasga, s tespadriyin, akken a tent-iles deg taddart Iɣzer, yufa-d sebba i baba-s belli ur yezmir ad yeddu ḥafi ɣef yedɣaɣen. Ahat, ɣef lğal-is, imawlan-is a s-xedmen lemziya, a d-aɣen tispadriyin i wiyiḍ – maca, acu ara qqaren at taddart, m’ur lsin arkasen m’ur ddin ḥafi, am nutni. Ass-nni, ababat ur t-iḥuseb ara aṭas, yefka-yas aserdun-nni yuɛren deg wexxam, isendeh-it a t-id-yessew. Aqcic, ma yeɣra, yesrusu-d anezgum ɣef yimawalan; iteffeɣ i lɛada n taddart. Lakul ur iselmad tirugga, ur t-id-yettarra d amusanaw, ihi acuɣer ara iruḥ? Baba-s ur yeẓri. lecɣal-an tɣuei, qqomen-d i xalti-s-nni n Tasga yakk d uselmad. Arezqi yerbeḥ sertafika, iqeddem ɣer Tizi Wezzu ad ikemmel taɣuri. Yeffeɣ-d d amezwaru deg umzizwer ukeččum. A twalem d tuḥerci-ya deg tɣuri i s-icuffen aqendur armi yenker Rebbi. Acḥal wussan, anda terriḍ deg taddart Iɣzer, ama deg tebriṭin neɣ deg tala, yucaɛ wawal ɣef lujeh isuffeɣ baba-s fell-as. Armi tezri tallit meqqret s wamek faqen imezdaɣ n taddart Iɣzer, d Arezqi i d sebba waṭas yir-tlufa yeḍran fell-asen. Tarsast-a d akurbec yenhezzen adrar. Ababat inejbar-d s axxam deg yiḍ, akken ur t-yeẓẓar yiwen. Yeḥmed Rebbi mi yezgel mmi-s, yefreḥ mi t-yeqceɛ. Yewwi-d lexbar lecɣal mazal ur frin, ɣas yetlef-it akkin. Amek ara imeslay d uselmad-nni n Tasga i yerwin axemmem i Urezqi? Ababat ur yessin tafransist, aselmad ur yessin taqbaylit. Imekta-d Komisar. Komisar, d ameqqran n tedbelt, deg Tasga ɣur-s cciɛa am uselway n tɣiwant. Ikafriwen-a, ttmeslayen yiwet tutlayt, axemmem-nsen daɣen d yiwen. Deg wacḥal-aya segmi ababat yebɣa ad yemlil d Komisar. Muḥend, mmi-s ameqqran, yuḍen lberd, yeğğa-d tlata warrac. Yenṭeḍ deg-s seg lluzin Renault di Paris. Paris di Fransa, Komisar d afransis, ihi d lḥeq ad isuter apansyu i Muḥend, ɣas ulamma drus kan akka, drus-nni yugar ulac. Yella daɣen Sliman, ilemẓi deg twacult, ur nekcim ɣer lakul. Ababat isarem a s-d-yaf amḍiq uxedim di lluzin n Renault. Ma d Muḥend ijerben axeddim deg lluzin n Renault, yenna i baba-s ad iceyyeɛ mmi-s ɣer lmut... «Teẓriḍ, a gma abezṭuḥ, yif ma yemmut yiwen s ufus-is wala s tuḍna-ya n lberd.» Yettbeddil wudem n Muḥend m’ara d-imeslay ɣef lecɣal-a. Baba-s, ma ibeddel rray, ad isirem ahat Komisar ad yeqbel ad isekcem Sliman ɣer lakul ad iɣer akken ad yelmed ssenɛa umassut. Muḥend yesteqsa baba-s: – Acuɣer ara iɣer akken a d-yeffeɣ d amassut? Ababat ihuz tuyat, ur yeẓri ayɣer. Yerra-d awal yettel-d deg tuttra : – Anaɣ lebni d axeddim yelhan? Tusut teṭṭef Muḥend armi qrib a d-yeddu wul-is, mi yeɛreḍ ad yeḍs, s taḍsa usqecmeɛ ɣef baba-s: «Ihi tenwiḍ nettextir axeddim. Anaɣ nxeddem akken ur nettmettat s ccer. Ihi tenwiḍ Komisar yettakk-d rray i tarwa yimeɣban. Komisar ibedd ɣef uqerruy tɣiwant; twalaḍ acḥal n Slimanat d dderya yimeɣban yellan deg tɣiwant n Komisar? D luluf. Ihi, deg nniya-k tura, Komisar a d-isilleɣ luluf yimassuten? – Labud d lwağeb ɣef kra win yellan ad yesnuzgem ɣef twacult yimeɣban. – Yella Rebbi ! Tarwa yimeɣban ɣur-sent Rebbi. Ababat yeḍsa. Iḥulfa s Muḥend yebda ikeffer… am wayeḍ : netta daɣen! Ur yezmir a ten-ineɣ d tirni. Yerna wa yuḍen. Deg yixef ubabat, tilufa frant: Wid i d-yuzen Rebbi ad seddun lecɣal, ur zmiren ad ttun tarwa yimeɣban. Syin ara d-yekk lmektub-nsen yelhan. Yesleḥ ccɣel win iqeddcen akken ad isefreḥ ameɣbun, neɣ imdanen s umata. Ccɣel yemdanen-a yugar win ixeddmen deg lluzin. Acu ara ternuḍ ma yextar-ik Rebbi akken a tesferḥeḍ imdanen? Muḥend yeṭṭef taḍsa sɣa a d-yesker tusut. Ababat yekfa lecɣal, dayen: Asm’ara yaweḍ Muḥend leɛfu Rebbi, a d-yeğğ deffir-s tameṭṭut d tlata n dderya, sin warrac d teqcict, akken i d-temmal lɛadda, Arezqi ad yezweğ d Mekyusa, tağğalt i d-yeğğa gma-s ameqqran. Arezqi ad yuɣal d aselmad, Sliman d amassut. Ata amek ara d-isenser iman-is seg tgellelt i t-id-ineṭṭḍen settin yiseggasen-aya. Ladɣa lmektub yeḍfer-d leḥsab yexdem ubabat. Ass n lğemɛa, deg ssuq, yusa-d ɣur-s yiwen wemnay, ixebber-it belli isawel-as-d unedbal[2]. Ababat yedda deffir wemnay. Yeẓra, anebdal a s-d-yezwir ameslay ɣef lujeh isuffeɣ. M’ara a t-isefhem acuɣer isuffeɣ lujeh, a d-iḥuc ayen d-yeqqim deg tallit n temlilit, a s-yeḥku ɣef uselmad n Tasga iserwalen mmi-s ɣef webrid lmustaqim. A d-yernu awal ɣef sin n dderya nniḍen: Muḥend d Sliman.

KETCH DWI S ...